بسیاری از مربیان معتقدند که توانایی استعدادیابی دارند و برای اثبات این قضیه به تجربه کاری طولانی خود استناد می‌کنند. با این حال باید گفت که این مربیان بیشتر استعدادگزینی می‌کنند تا استعدادیابی. استعدادگزینی به این معناست که مربیان بازیکنانی را انتخاب می‌کنند که در حال حاضر توانایی شرکت کردن و موفق بودن در مسابقات را دارند. در مقابل استعدادیابی به این معناست که با توجه به شرایط بدنی، تکنیک، تاکتیک و شرایط روحی یک فرد برای او پیش‌بینی می‌شود که در آینده می‌تواند کارایی ورزشی بالایی داشته باشد یا خیر. استعدادگزینی کار ساده است در حالی که استعدادیابی یک هنر است – استعدادیابی به شکل گیری یک تیم موفق در آینده کمک می‌کند. در حال حاضر در دنیای ورزش گرایش بیشتری به استعدادگزینی وجود دارد.
تعریف استعدادیابی
"استعداد" در فرهنگ های لغت به معنای "توانایی ویژه و طبیعی" و "ظرفیت دستیابی به موفقیت" تعریف شده است.
ریلی و ای. ام ویلیامز عقیده دارند استعدادیابی عبارت است از "فرآیند شناسایی ورزشکاران فعلی که توان بالقوه ای برای نخبه شدن دارند".
رینگر در تعریف کاربردی استعدادیابی اعتقاد دارد : استعدادیابی یعنی پیش بینی اجرا» (عملکرد) از طریق سنجش ویژگی های جسمانی ، روانی و اجتماعی و همچنین توانایی های تکنیکی.
در واقع استعدادیابی: استعدادیابی ورزشی اولین گام در راه هدایت مستعدین به سوی قهرمانی و مهم تر از آن توسعه استعدادها در نیل به موفقیت های ورزشی است.
فرایند استعدادیابی به دو مرحله عمده زیر تقسیم می شود:
1- شناسایی استعداد talent identification) ) فرایند شناسایی استعدادهای جوان با آینده روشن و شتاب
بخشیدن به این فرایند که معمولا از طریق ارزیابی تعدادی از متغییرها از طریق آزمون میسر می شود.
2- توسعه استعداد ( talent development ) فراهم آوردن مناسب ترین محیط یادگیری از طریق مواجه با مربی و تمرینات اختصاصی برای درک قابلیت های ورزشکار است.
استعداديابي عمومي و اختصاصي چیست؟
الف) استعدايابي عمومي يا مرحله مقدماتي:
– توجه به تعدادي از عوامل كه ابزار و آزمونهاي پيشرفته و تخصصي احتمالا نقش تعيين كنندهكمتري در مقايسه با مرحله تخصصي و عوامل درگير در آن دارد. در اين مرحله به عواملي مانند وضعيت سلامت عمومي با تمركز بر سيستمهاي عضلاني قلب و عروق، عوامل ذاتي و وراثتي توجه مي شود.
ب) استعدايابي ويژه:
– توجه به عوامل تعيين كننده و تخصصي مربوط به يك ورزش خاص.
– براي انجام اين مرحله اطلاعات بيشتر و دقيقتر، آزمونهاي تخصصي تر و متخصصين با تجربه تر ونيز ابزار دقيقتر نياز است.
– در اين مرحله به ظرفيتهاي جسماني در قالب تيپ بدن، تركيب بدني، نسبت تناسب قسمتهاي مختلف بدن نسبت به يكديگر، وضعيت قامت، قدرت و توان عضلاني، انعطاف پذيري و سرعت توجه خاص مي شود.
در اين مرحله همچنين برخي از تواناييهاي حركتي، ظرفيتهاي فيزيولوژيكي و به ويژه ظرفيتهاي رواني مدنظر قرار مي گيرد.
فواید استعداديابي
- با فرآيند استعداديابي مراحل موفقيت ورزشكار و رسيدن او به سطح قهرماني سرعت مي گيرد.
- ورزشكار مستعد با احتمال بالاتري به اوج تواناييهاي ورزشي خود خواهد رسيد.
- ورزشكاري كه براي رشته خود صحيح گزينش شده است زمان و انرژي خود را در راهي صرف مي كند كه بالاترين بازده را در آن خواهد داشت.
- انتخاب و هدايت ورزشكار به سمت رشته ورزشي مناسب موجب صرفه جوييهاي زياد در مصرف منابع خواهد شد. زمان و انرژي مربي هدر نخواهد رفت.
- فرآيند استعداديابي سبب هدايت افراد به غير از مسيري مي شود كه براي آن ساخته نشده اند و بدليل همخواني ورزش با ويژگيهاي فيزيكي و فيزيولوژيكي فرد احتمال بروز آسيبهاي حاصل از ورزش كاهش مي يابد.
- ورزش مناسب براي ورزشكار باعث مي شود تا از تنيدگي رواني، سرخوردگي و نااميدي او كه تبعات منفي متعددي در زندگي آينده او خواهد داشت، جلوگيري شود.
- پيشرفت ورزشكار در فعاليتهايي كه اثرات آن روز به روز مشهودتر مي شود موجب تقويت انگيزه در او، مربي و مسئولين خواهد شد.
- استعداديابي سبب گسترش بستر و دامنه افراد مستعد كه فرصت لازم جهت توسعه مهارتهاي رشته ورزشي را دارند مي شود.
- پيشرفت ورزشكاران در رشته اي كه در آن استعداد دارند باعث مي شود تا در سطح ملي،منطقه اي و جهاني، ركوردها بهبود پيدا كند و كيفيت ورزشي قهرمانان افزايش يابد.
- توانايي بيشتر ورزشكاران موجب خواهد شد تا ساير علوم مربوط براي عقب ماندن از آنها در مسير پيشرفت گام بردارند ودر نتيجه مواد، وسايل، ابزار، روشها، مقررات و سطح علمي كارگزاران فني مانند مربي، داور و مديران ورزشي افزايش يابد.
- احساس حركت در جهت مثبت و بهره گيري از سرمايه گذاريها موجب پرورش و گسترش اعتماد به نفس درورزشكاران و دست اندركاران مي شود. اين احساس باعث خواهد شد تا گامهاي آنها استوارتر و عزمشان راسخ تر شود.
شاخص های استعدادیابی در ورزشهای رزمی به تفکیک حیطه از الویت نخست تا آخر به شرح زیر میباشد:
شاخص های آنتروپومتریکی که به ترتیب شامل قد،نسبت بالا تنه به پایین تنه،طول پاها،نسبت وزن به قد
شاخص های جسمانی: حرکتی که به ترتیب شامل قدرت انفجاری، هماهنگی بین اندام ها، سرعت، زمان عکس العمل، چابکی
شاخص های فیزیولوؤیکی شامل انواع تارهای عضلانی، بالا بودن ظرفیت لاکتات، حداکثر اکسیژن مصرفی
شاخص های روانی و اجتماعی: شامل علاقه و میل به پیشرفت،خلاقیت،هوش تکنیکی،اعتماد به نفس، تعهد، تمرکز میباشد.
استعدایابی فرآیند پیچیده و گسترده ای میباشد و نمیتوان به خواندن چند مقاله یا کتاب اکتفا کرد.لازم است اساتید گرامی با توجه و استفاده از تجربیات ارزنده خود اصول آکادمیک استعدادیابی را فراگیرند و در جهت بهبود و توسعه ورزش این مرز و بوم گام بردارند،خوشبختانه فدراسیون ورزشهای رزمی با همت جناب آقای دکتر اسدی ریاست محترم آکادمی و کمیته استعدادیابی گام های بلند واساسی در این راستا برداشته اند که بنده به عنوان عضو کوچکی از این خانواده بزرگ اطلاعات مختصری را در اختیار شما عزیزان قرار داده ام.
حسین سعادت مهر
مربی رسمی فدراسیون ورزشهای رزمی
دبیر کمیته استعدادیابی هیات ورزشهای رزمی استان خراسان و دارای مدرک استعدادیابی از مدیرکل دفتر استعدادیابی وزارت ورزش و جوانان
با تشکر از استاد نمازی ریاست محترم سبک تکونگ موسول و رییس کمیته استعدادیابی هیات ورزشهای رزمی استان خراسان رضوی
