بوی بد دهان

بوی بد دهان عبارت است از بوی ناخوشایندی که هنگام تنفس یا صحبت کردن شخص به مشام می رسد. این بو ممکن است به صورت گذرا یا مزمن وجود داشته باشد که در این صورت در زندگی شخصی و نیز روابط اجتماعی فرد باعث پریشانی خود و اطرافیانش می شود و در بسیاری از موارد

می تواند منجر به کاهش اعتماد به نفس، افسردگی و منزوی شدن شخص مبتلا شود.اهمیت بوی بد دهان به حدی است که در برخی افراد باعث وسواس می شود به طوری که دایما به بوی دهان خود مشکوک اند در حالی که دهانشان بویی ندارد. در مقابل نیز برخی با وجود داشتن دهان بد بو ازآن بی اطلاعند و ناخواسته باعث آزار و پریشانی اطرافیان خود می شوند. روش ساده تشخیصی آن به این ترتیب است که روی یک دستمال یا کف دست خود بدمید و بلافاصله بو کنید. در صورت احساس هرگونه بو حتما مشکلی وجود دارد. هر چند راه مطمئن تر پرسیدن در مورد بوی دهانتان از نزدیکانی است که به آنها اطمینان دارید.

بوی بد دهان ممکن است منشأ داخل دهانی یا خارج دهانی داشته باشد، گرچه عوامل داخل دهانی بسیار شایع تر هستند. بوی بد دهان عمدتا در اثر فعالیت و تکثیر باکتری های داخل دهانی است که منجر به تولید مولکول های شیمیایی می شود که حاوی سولفور است و بوی ناخوشایندی دارند. غذای حاوی پروتئین زیاد این موضوع را تشدید می کند چون آزادسازی این ترکیب ها هنگام فعالیت میکروب ها روی پروتئین ها بیشتر است. با توضیح این مقدمه به عوامل ایجاد بوی بد دهان اشاره ای خواهیم داشت.

۱) دندان ها و لثه ها
شایع ترین دلایل بوی نامطبوع دهان را باید در لثه ها و دندان ها یافت. باقی ماندن ذرات مواد غذایی در دندان ها و شیار لثه به علت عدم رعایت بهداشت دهان (مسواک، نخ دندان و دهانشویه روزانه) سبب تکثیر و فعالیت باکتری ها در این مناطق می شود. پلاک میکروبی، لایه سفید رنگ باکتریایی چسبنده ای است که روی دندان ها و شیار لثه ای (شیار بین دندان و لبه لثه) تشکیل می شود.

باقی ماندن پلاک میکروبی روی دندان باعث ایجاد پوسیدگی می شود که در صورت پیشرفت و ایجاد حفره به محلی مملو از باکتری و مواد حاصل از آن تبدیل می شود که خود از عوامل مهم بوی بد دهان است. پیشرفت پوسیدگی به نوبه خود باعث التهاب و عفونت ریشه ها و ایجاد آبسه های دندانی خواهد شد که خود از دیگر عوامل بوی بد دهان خواهد بود.

شیار لثه ای یک آناتومی طبیعی است که عمق آن می تواند بین یک تا ۳ میلی متر باشد. اینجا یکی از محل های تشکیل پلاک میکروبی است و اگر با یک خلال دندان روی این قسمت بکشید، تجمع پلاک را روی خلال دندان مشاهده خواهید کرد. عدم رعایت بهداشت کافی و نیز تمیز نشدن پلاک میکروبی در ناحیه شیار لثه باعث ژنژیویت (التهاب لثه) و تشکیل جرم و ایجاد بوی نامطبوع می شود.

در بیماری های لثه شیار طبیعی لثه ای از حد طبیعی عمیق تر شده و اغلب قابل تمیز کردن با مسواک نیستند و محل مناسبی برای تجمع باکتری ها محسوب می شوند. لثه ملتهب بسیار مستعد خون ریزی است و با کوچک ترین تحریکی خون می آید که خود نیز از عوامل ایجاد بوی ناخوشایند است. عدم درمان ژنژیویت آن را به پریودنتیت تبدیل می کند که از مرحله قبل وخیم تر است و به همان نسبت باعث بوی زننده ای می شود.

۲) خشکی دهان
بزاق از ترکیب های بسیار با ارزشی است که دهان را به طور دائم تمیز می کند و ذرات و مولکول های بودار را می شوید. همچنین بزاق ترکیب های حاصل از باکتری های پوسیدگی زا را خنثی و به پیشگیری از پوسیدگی کمک می کند. بنابراین یکی از عوارض کمبود بزاق می تواند بوی بد دهان باشد. کم آب شدن بدن به هر دلیلی مثل تشنگی و گرسنگی طولانی یا مصرف برخی دارو ها می تواند باعث خشکی دهان شود.

مصرف دائم آب، میوه جات و مایعات (به جز قهوه و الکل) می تواند از ایجاد خشکی دهان جلوگیری کند. جویدن آدامس بدون شکر به ترشح بزاق و و تمیز کردن محیط دهان کمک می کند. هنگام خواب میزان ترشح بزاق به طور طبیعی کاهش می یابد که دلیل مهم بوی خاص دهان در ابتدای صبح است به خصوص در افرادی که خرخر می کنند و با دهان باز می خوابند.

گاهی خشکی دهان می تواند به صورت ثانویه به دنبال یک بیماری یا نشانگان یا استفاده از دارو ها ایجاد شود. در این نوع خشکی دهان، بزاق یا اصلا وجود ندارد یا بسیار اندک است و بوی بد ناشی از آن نیز اغلب شدید است. در این موارد مشکل باید به صورت ریشه ای برطرف شود. خشکی به دنبال مصرف دارو می تواند با افزایش مصرف آب جبران شود.

۳) سیگار
دود سیگار هم به علت بوی تند ترکیب شیمیایی آن، باعث خشکی دهان و همچنین مستعدکردن محیط برای ایجاد بیماری های لثه می شود.

۴) زبان
سطح زبان مملو از پرزهای چشایی است که طبعا بین پرز ها، شیارها و فضا هایی تشکیل می شود به طوری که عمق این شیار ها خصوصا در قسمت خلف زبان بسیار بیشتر است. این فضاها منطقه مناسبی برای تجمع موادغذایی، رشد و تکثیر باکتری های گرم منفی است. مشکل بوی بد دهان در بسیاری از بیماران با تمیز کردن دائمی سطح زبان برطرف می شود.

۵) دندان مصنوعی
دندان های مصنوعی دارای مناطق بسیار مناسبی برای گیر کردن مواد غذایی و رشد میکروب هاست و باید به طور دائم تمیز شوند. همچنین دندان های دائمی که گیر کافی ندارند و اصطلاحا لق هستند، باعث سایش و ایجاد زخم در بافت نرم دهان و تجمع باکتری ها در آن منطقه می شوند که از عوامل مهم ایجاد بوی بد دهان در این افراد محسوب می شود.

۶) دهان و سیستم تنفسی
گاهی بوی بد دهان به دلیل تخلیه و عبور ترشحات مخاطی از ناحیه پشت حلق ایجاد می شود مانند سینوزیت و آلرژی. ناهنجاری هایی چون شکاف کام، محلی برای احتباس غذا و رشد میکروب هاست. همچنین التهاب و عفونت تونسیل ها می تواند از عوامل بوی بد دهان محسوب شود. شیارهای عمیق موجود در یک لوزه متورم محل مناسبی برای تجمع و تکثیر میکروب هاست.

سنگ تونسیل (تونسیلولیت) نیز از مناطق مناسب رشد میکروب هاست و ایجاد هرگونه خراشیدگی یا شکستگی در سنگ ها بوی بسیار نامطبوعی را متصاعد می کند. محبوس شدن اجسام خارجی در سوراخ بینی در کودکان از دیگر عوامل بوی بد دهان است. زخم ها، التهابات و عفونت های موجود در قسمت فوقانی و تحتانی سیستم تنفسی مثل برونشیت ها نیز تنفس را بدبو می کند.

۷) سایر بیماری ها
ریشه ۱۰ درصد از عوامل بوی بد دهان مربوط به خارج از محیط دهان است. از جمله آنها می توان به انواع سرطان ها خصوصا کارسینوما ها و بسیاری اختلالات متابولیک اشاره کرد. دیابت، اختلالات کلیوی و کبدی، مشکلات گوارشی مانند ریفلاکس، یبوست و اسهال و استفراغ از بیماری هایی هستند که می توانند منشأ بوی بد دهان باشند. همچنین برخی از داروها و آنتی بیوتیک ها به دلیل شکسته شدن مولکول آنها به ترکیبات بودار و برخی نیز به دلیل ایجاد خشکی دهان می توانند باعث بد بوشدن دهان شوند.

۸) تغذیه
در دهان مناطق مختلفی وجود دارد که ذرات غذایی در آن مناطق محبوس می شود و تحت واکنش میکروب ها قرار می گیرند و می توانند بوی بد ایجاد کنند. از جمله این مناطق می توان سطح دندان ها، بین دندان ها، شیار بین لثه و دندان ها و نیز پرز های سطح زبان را نام برد. غذاهای حاوی پروتئین زیاد مثل گوشت قرمز، ماهی و پنیر این موضوع را تشدید می کند. رژیم غذایی با کربوهیدرات کم نیز می تواند باعث تشدید بوی بد دهان شود.

مواد غذایی خشک، سخت و چسبنده مثل چیپس،تافی و... نیز در ناهمواری های دهان و دندان گیر می کند و تنها با مسواک و شست وشو از دهان خارج می شوند که خود باعث افزایش در تکثیر میکروب ها، بوی بد و فعالیت پوسیدگی زایی می شوند.

در اینجا لازم است یادآور شویم برخی مواد غذایی دارای بوی خاصی هستند که ممکن است برای عده ای ناخوشایند باشد، ولی ارتباطی با فعالیت میکروبی ندارد. خوردن برخی مواد غذایی و بسیاری از سبزیجات مانند سیر، پیاز و برخی ادویه های قوی از این جمله اند. پس از هضم و جذب این گونه سبزیجات در بدن، مولکول های بودار وارد جریان خون می شوند و به تدریج از طریق ریه ها و تنفس دفع می شود. پس تا زمانی که این ترکیبات کاملا از خون خارج نشده تنفس با این بوی خاص ادامه دارد.راههای درمان بوی بد دهان

۱- باکتریها یکی از مقصران بوی بد دهان شما هستند. آنها در میان دندانهایتان و روی زبانتان در حال رشد بوده و در اثر تکثیرشان تولید توکسین بدبویی میکنند. بنابراین بعد از هر وعده غذایی برای باقی نماندن غذا در دهان و لابه‌لای دندان‌های تان، مسواک بزنید و دهان ‌تان را خوب بشویید.

۲- در قسمتی از لوزه های شما حفراتی وجود دارد که معمولا داخلشان مقداری از مواد غذایی که میخورید باقی میماند مخصوصا اگر لوزه شما پهن و بزرگ باشد. در اثر ماندن این مواد بوی شبیه پنیر ایجاد میشود. بنابراین بعد از خوردن هرچیزی آب را چند بار در دهان و حلقتان بچرخانید تا کاملا غذاهای اضافی از لابه‌لای دندان‌ها و دهانتان خارج شود.

۳- غذاهایی با بوی تند و زننده مثل  پیاز، سیر و ماهی حتی چند ساعت بعد از مسواک زدن میتوانند عامل بوی بد دهان باشند.

۴- سیگار را ترک کنید، زیرا تار و نیکوتین موجود در آن، روی سطح دندان و زبان می‌ ماند و سبب کاهش ترشح بزاق و ایجاد بوی بد دهان می ‌شود.

۵- مشکلات گوارشی مانند برگشتن اسید معده یا رژیم غذایی کم کربو هیدرات هم میتواند عامل بوی بد دهان باشد.

۶- وقتی دندان‌های تان را مسواک می ‌زنید، زبان ‌تان را هم به آرامی مسواک بزنید تا لایه سطحی روی زبان برداشته شود. زبان با هزاران پرز ریز پوشیده شده که می ‌تواند محل تجمع باکتری ‌ها باشد.

۷- روزی یک بار از نخ دندان استفاده کنید. پلاک دندانی متشکل از باکتریها است، که با نخ دندان می‌توان آنها را از بین برد.

۸- می‌توانید با غرغره کردن آب اکسیژنه بوی بد دهان را کمتر کنید، همچنین استفاده از دهان شویه های آنتی باکتریال در از بین بردن پلاک دندانی هم موثر است. از مصرف دهان‌ شویه‌هایی که حاوی الکل و نعناع هستند خودداری کنید، چون آن ها به جای کمک به خو‌شبویی دهان ‌تان، باعث بدتر شدن بوی آن می ‌شوند.

۹- استفاده از سبزیجات و میوه‌ها، مخصوصا کرفس خام و هویج می ‌تواند مانع از شکل‌ گیری پلاک در دهان شود. سبزیجات برگ سبز مانند جعفری و کاهو بجوید.

۱۰- مقدار کافی آب بنوشید، کمبود آب بدن باعث خشکی دهان و تنفس بدبو می‌شود.

۱۱- استفاده از داروهای آنتی اسید در کسانی که مشکل رفلاکس اسید معده به دهان را دارند میتواند کمک کننده باشد.

۱۲- عفونت سینوس ها یکی دیگر از عوامل بدبو شدن دهان است. پس با مراجعه به پزشک از مشکل سینوس ها آگاه شوید.

۱۳- ماست بخورید تا نفستان خوشبو شود، ماست باعث افزایش و ذخیره شدن باکتریهای  خوبی در دستگاه گوارش می‌شود که در حفظ سلامت دهان موثر است.

۱۴- از آدامس های بدون قند استفاده کنید. بطور کلی جویدن آدامس آب دهانتان را زیاد کرده که اگر علت بوی بد دهان خشکی آن باشد در بر طرف کردن آن موثر است.

15- از نوشیدن قهوه که سبب خشکی دهان می ‌شود، خودداری کنید.

16- از گلاب در وعده های غذایی بیشتر استفاده کنید. مخصوصا چای را با افزودن مقدار کمی گلاب میل نمایید.

17- به دندان پزشک مراجعه کنید. حداقل هر ۶ ماه یک بار با مراجعه به دندانپزشکی از سلامت دهان و لثه های خود اطمینان حاصل کنید.

اگرچه بزاق دهان نوعی خمیردندان طبیعی محسوب می شود، ولی گاهی این خمیردندان طبیعی کفایت نمی کند و مجبورید به توصیه های زیر پناه ببرید. اما  اگر توصیه های زیر هم نتوانست مشکلتان را رفع کند، احتمالا منشا بوی بد دهانتان دستگاه گوارش است و باید بروید سراغ نسخه ای دیگر.

1 - بعد از هر وعده غذایی برای باقی نماندن غذا در دهان و لابلای دندانهایتان مسواک بزنید و دهانتان را خوب بشویید.

2 - وقتی دندانهایتان را مسواک می زنید، زبانتان را هم مسواک بزنید تا لایه سطحی روی زبان برداشته شود. زبان با هزاران پرز ریز پوشیده شده که میتواند محل تجمع باکتریها باشد.

3 - به طور منظم برای بررسی وضعیت دهان ودندان به دندانپزشک مراجعه کنید تا اگر دندان خراب و پوسیدگیهایی دارد که سبب بوی بد دهانتان میشود، ترمیم شود.

4 - برای افزایش ترشح بزاق دهان همیشه از آدامسهای بدون شکر استفاده کنید.

5 - اگر دهانتان زیاد خشک می شود، مایعات فراوان بنوشید. آب را چندبار دردهانتان بچرخانید تا کاملا غذاهای اضافی از لابلای دندانهایتان خارج شود.

6 - از مصرف دهانشویه هایی که حاوی الکل ونعناع هستند خودداری کنید؛ چون آنها به جای کمک به خو شبویی دهانتان باعث بدتر شدن بوی دهان می شوند.

7 - استفاده از سبزیجات و میوه ها، مخصوصا کرفس خام و هویج می تواند مانع ا ز شکل گیری پلاک در دهان شود.

8 - اگر می خواهید در یک جلسه مهم یا مهمانی شرکت کنید از خوردن غذاهای حاوی سیر و پیاز خودداری کنید.

9 - از نوشیدن قهوه که سبب خشکی دهان می شود، خودداری کنید.

10 - سیگار را ترک کنید که تار و نیکوتین موجود در آن، روی سطح دندان و زبان می ماند و سبب کاهش بزاق دهان و بوی بد دهان می شود.

11 - از سبزیجات برگ سبز مانند جعفری غفلت نکنید.

12 - می توانید چند عدد قرص نعناع روی زبان یا مسواکتان بگذارید و دهانتان را با آن تمیز کنید تا تنفس شما خوشبو شود.

13 - اگر ترکیبی از پراکسیدهیدروژن 50 درصد و 5 درصد آب را در دهانتان بچرخانید،می توانید بسیاری از باکتریهایی را که سبب بوی بد دهانتان می شود، از بین ببرید.