تاثیر ورزش بر بیماریها

در بسیاری از کشورهای دنیا متخصصان پزشکی ورزشی با کمک تکنیک ها و متدهایی که سراغ دارند، برای بهبود شرایط فیزیکی مراجعان خود اقدام می کنند. این گروه تلاش دارند تا با ارائه متدهای ورزشی متناسب با هر فرد و توان او برای حفظ سلامت یا بازگرداندن سلامت و تندرستی به او گام بردارند.

در حال حاضر در کشور ما نیز متخصصان پزشکی ورزشی در ۱۶ استان کشور به ارائه خدمات به مخاطبان و مراجعان خود می پردازند و با بررسی و معاینه افراد و در نظر گرفتن ملاحظاتی ویژه هر فرد متناسب با روحیات، توان جسمانی و قوای بدنی بیمار، او را برای درمان بیماری هایی مانند ناراحتی های قلبی، فشارخون، ام. اس، ناراحتی ها و بیماری های مفصلی استخوانی و حتی کاهش وزن همراهی می کنند. این متخصصان به عموم مردم در کشور توصیه می کنند اگر در شهری قرار دارند که امکان مراجعه به متخصص پزشکی ورزشی در آن شهر وجود ندارد با مراجعه به پزشک داخلی، متخصص قلب یا متخصص طب فیزیکی و پس از معاینه و بررسی توانایی بدن شان و همین طور متناسب با بیماری ای که دارند از ورزشی که به آن ها توصیه می شود و در تحت شرایط ویژه بهره مند شوند. در این شماره از مجله سیب سبز برای آشنایی بیشتر با تاثیرات درمانی ورزش و تاثیر آن در پیشگیری از ابتلا به بیماری ها با دکتر «امیرحسین عابدی یکتا»، متخصص پزشکی ورزشی و عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی به گفت وگو نشستیم. سایت هنرهای رزمی
● انتخاب ورزش نیازمند چیست؟
ورزش کردن باید به صورت هدفمند و با برنامه ریزی دنبال شود. قطعا ورزشی که برای یک خانم ۳۰ ساله برای کاهش وزن توصیه می شود، برای یک خانم ۶۰ ساله که نیاز به مراقبت و کنترل از پوکی استخوان دارد، توصیه نمی شود. انتخاب ورزش نیازمند بررسی های جدی است و باید خطرات، آسیب ها و توانایی جسم فرد بررسی شود. به همین دلیل است که ما همیشه توصیه می کنیم پیش از شروع ورزش و پرداختن به آن، بهتر است تمامی افراد در هر سن وسالی به متخصص پزشکی ورزشی مراجعه کنند و ورزشی را انتخاب کنند که کمترین عارضه و آسیب و بیشترین بهره مندی را برای افراد داشته باشد. در حقیقت انتخاب نوع ورزش و شدت آن باید کیفیت زندگی را متحول کند و آن را افزایش دهد.
● قبل از شروع ورزش باید بدانیم
طبق نظر کالج بین المللی ایالات متحده باید ۵ روز ورزش هوازی به مدت ۳۰ دقیقه داشته باشیم. از این مقدار باید ۲ جلسه ورزش های قدرتی، تعادلی و انعطاف پذیری داشته باشیم که یکی از شرایط آن در این زمینه این است که قبل از شروع این جلسات باید فرد ارزیابی شود که از نظر روحی آماده باشد، تغذیه او کنترل شود، هدفش از ورزش بررسی شود و متناسب با این شرایط، شدت و مدت ورزش برای شروع و تکرار ورزش در هفته را ارزیابی کرده و به او نسخه دهیم. به این ترتیب سلامت را به فرد هدیه می کنیم.
● این نکته را جدی بگیرید
بسیاری از افراد هستند که به یک یا چند بیماری زمینه ای مبتلا اند و از وجود آن ها در بدن شان مطلع نیستند. بیماری این افراد ممکن است با ورزش کردن تشدید شود و فرد فکر کند، ورزش کردن موجب بروز بیماری در او شده است. به عنوان مثال ممکن است فردی دچار بیماری زمینه ای قلبی باشد که با پرداختن به ورزشی که مناسب حال او نیست، این بیماری در او تشدید شود و او فکر کند که ورزش موجب ابتلای او به بیماری قلبی شده است یا فردی مشکل زانو دارد و با انجام ورزش، درد زانوهایش بیشتر می شود و یک مشکل ارتوپدی پیدا می کند و اینگونه تصور می کند که ورزش موجب بروز زانو درد شده است. نمونه های دیگر آن است که فردی که کاهش تعادل دارد و با ورزش دچار پیچش مچ پا می شود با مشکلاتی روبه رو است و به همین دلیل معاینه و بررسی فرد پیش از ورزش کردن، به او کمک می کند تا هم به لحاظ فیزیکی و هم به لحاظ روحی آمادگی پرداختن به ورزش را به دست بیاورد. فرد باید به لحاظ روان شناختی نیز آمادگی ورزش کردن را داشته باشد، در این امر نیز با یکسری اقدامات روان شناختی و با کمک تکنیک هایی که در طب سوزنی و استئوپاتی وجود دارد و بامکمل هایی که متخصص تجویز می کند، می توان فرد را برای ورزش کردن آماده کرد www.honarhayerazmi.com

● پیشگیری از بیماری ها با ورزش
بیماری هایی وجود دارند که با کمک ورزش می شود از پیشرفت آن ها جلوگیری کرد. برخی از این بیماری ها متابولیک و داخلی هستند که از میان آن ها می توان به بیماری های قلبی، دیابت، فشار خون و پوکی استخوان اشاره کرد و برخی از بیماری های اسکلتی عضلانی نیز جزو این دسته محسوب می شوند که دردهای شانه، کمر، گردن، زانو و انواع آرتروز های مختلف از جمله این بیماری های اسکلتی عضلانی هستند. البته باید به این نکته نیز توجه کرد انجام ورزش صحیح و اصولی به پیشگیری از بروز بیماری ها در بدن کمک می کند. علاوه بر این برخی بیماری های مزمن را می توان با کمک ورزش کنترل کرد، ضمن آن که در کنار این کنترل می توان میزان مصرف داروهای شیمیایی را در فرد با همراهی متخصص مربوطه کاهش داد و کیفیت زندگی او را بهبود بخشید.
● اگر از کامپیوتر استفاده می کنید؛ بخوانید
بی تحرکی یکی از مهم ترین عواملی است که موجب بروز دردهای مفصلی در ناحیه گردن و عضلات بین کتف می شود. در حقیقت قرارگرفتن در موقعیت های بی تحرک مثل نشستن پشت کامپیوتر برای مدت طولانی و ثابت و قرارگرفتن در موقعیت نوشتن برای مدت زمان طولانی و... می تواند موجب بروز دردهایی شود که ورزش و تمرینات صحیح به درمان و پیشگیری از بروز آن ها کمک می کند. این دردها عموما از گردن شروع شده و به کتف ها می رسند و سرانجام در دست ها گسترش می یابند و درد را در این بخش ها به وجود می آورد.
● ورزش های بیماری زا را بشناسیم
برخی از ورزش ها ممکن است به دلیل شدتی که دارند موجب بروز برخی بیماری ها به ویژه بیماری های مفصلی شوند. به عنوان مثال ورزش هایی از قبیل وزنه برداری، ایروبیک های سنگین و پرتحرک و برخی حرکات فیزیکی در ورزش می تواند به عضلات گردن آسیب برساند. در حقیقت باید به یاد داشته باشید، هر ورزشی درصورتی که شدتش بیش از توان فرد باشد ممکن است به او آسیب برساند حتی اگر شما فوتبال بازی کنید و این ورزش بیش از حد توان شما به بدن تان فشار ایجاد کند برای شما نگران کننده است. بنابراین نمی توان از ورزش خاصی نام برد، هر ورزشی که بیش از توان و انرژی فرد باشد مخرب است.
● کنترل دیابت با بیماری های هوازی
دیابت یکی از شایع ترین بیماری ها در جوامع امروز در جهان است. متخصصان پزشکی ورزشی می توانند با کمک ورزش میزان مصرف داروهای تیپ ۲ را کاهش دهند. بیمار با انجام ورزش هوازی کنترل قند بهتری را خواهد داشت. در عین حال اگر فرد به علت زمان طولانی دیابت مجبور باشد از تزریق انسولین استفاده کند، در برخی موارد می شود انسولین تزریقی را به قرص خوراکی تبدیل کرد و این مسئله روی کیفیت زندگی بیمار تاثیر می گذارد اما ارائه و تجویز ورزش برای افراد مبتلا به دیابت تمهیدات خاصی را می طلبد. به عنوان مثال بیمار باید کنترل قند قبل، حین و بعد از ورزش را انجام دهد. میزان آب مصرفی بدن، میزان انرژی دریافتی، میزان و شدت ورزش تنظیم مصرف داروهای کنترل کننده قندی که مصرف می شود باید توسط متخصص مربوطه برای یک جلسه ورزشی بررسی شود و موارد لازم در این زمینه ها لحاظ شود.
● بازکردن عروق با ورزش
بیماری های قلبی نیز از جمله بیماری هایی هستند که در جهان شایعند. بسیاری از افراد به گرفتگی عروق و رگ ها مبتلا هستند و هنوز در جهان داروی قطعی برای بازشدن عروق تولید نشده است. تنها کاری که می تواند رگ های گرفته را باز کند، انجام ورزش است. اگر فردی بتواند در هفته بیش از ۲۲۰۰ کیلوکالری مصرف انرژی برای ورزش داشته باشد، به تدریج می تواند رگ های بسته شده را باز کند. این مسئله در برخی از نمونه ها مشاهده شده و فرد اقدامات درمانی خاص و جراحی راحت داشته است. البته صرف انرژی توسط ورزش آن هم بیش از ۲۲۰۰ کیلوکالری بسیار زیاد است یعنی اگر فردی دچار گرفتگی عروق خیلی شدید باشد خطرناک است و خود ورزش منجر به بروز بیماری قلبی در او می شود، بنابراین این توصیه حتما باید زیر نظر متخصص باشد یعنی روند ورزش و افزایش مصرف انرژی به کمک ورزش باید با کنترل و به صورت تدریجی انجام شود تا بدن فرد دچار مشکل نشود. به طور متوسط اگر نیم ساعت روی تردمیل بدوید، حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ کالری کالری می سوزانید و برای سوزاندن ۲۲۰۰ باید حدود ۲۲ساعت روی تردمیل بدوید. این کار سخت است اما کاری است که می شود پیگیری کرد و از آن هم برای پیشگیری و هم برای درمان بیماری های قلبی استفاده کرد. این شیوه برای تمامی گروه های سنی قابل اجراست.
● تاثیر ورزش بر بیماری فشارخون
فشارخون بیماری ای است که تمامی افراد در سنین بالا آن را تجربه می کنند. یک ورزش هوازی منظم می تواند به اندازه مصرف داروی معروف «ایندرال» که برای کنترل فشار خون به مبتلایان به این بیماری تجویز می شود، موثر واقع شود. این روش می تواند ۶ تا ۸ میلی متر جیوه فشارخون را در افراد کاهش دهد. عوارض ایندرال بسیار زیاد است خشکی دهان، یبوست، احتباس ادراری و تشدید آسم از جمله عوارض مصرف این داروست درحالی که ورزش بدون آن که این عوارض را به بیمار تحمیل کند، می تواند درمان مناسبی را به او ارائه کند. ضمن آن که فوایدی نیز برای بیمار دارد اما ورزش باید مثل دارو که هر روز مصرف می شود، انجام شود ولی به این معنا که فرد لازم است هر روز به مدت نیم ساعت ورزش کند اما ما حق نداریم بگوییم ورزش بیشتر همانند داروی «ایندرال» برای بیماری که فشارخون کنترل شده ندارد، عمل می کند. بنابراین فردی که فشارخون دارد، باید به پزشک خود مراجعه کرده و داروهای لازم را دریافت کند. به این ترتیب فشارخون او کنترل می شود و پس از آن می توان ورزش کردن را به او توصیه کرد و با این کار به مرور داروهای او را کم یا کنترل کرد ولی می توان پیش از ابتلا به فشارخون با انجام ورزش سن ابتلا به فشارخون را در بیمار به تاخیر بیندازیم یا کنترل بهتری روی آن داشته باشیم.
● بایدها و نبایدهای ورزش برای مبتلایان به ام.اس
بیماری ام. اس یک بیماری مربوط به سیستم عصبی مرکزی است که هنوز علت بروز آن در بدن شناخته شده نیست. افرادی که به این بیماری مبتلا می شوند، به مرور با ناتوانی های حسی و حرکتی روبه رو می شوند.
ما با ورزش می توانیم قدرت عضله، میزان تحرک و نوع تحرک او را در جامعه تنظیم کنیم و کیفیت زندگی او را بهبود ببخشیم البته ورزش خودش اگر به صورت کنترل نشده و هدفمند زیرنظر متخصص انجام نشود، می تواند یکی از محرک های عود ام. اس در افراد باشد. بنابراین باید از ورزش های خاصی برای مبتلایان به بیماری ام.اس استفاده کرد. بیشتر تمرینات ورزشی به این بیماران در محیط آبی پیشنهاد می شود تا کنترل دمای محیط نیز به ساده ترین شکل امکان پذیر باشد. حتما لازم است زیر نظر متخصص چند جلسه تست ورزشی انجام شود تا بیمار به تمریناتی که باید انجام دهد مسلط شود و نکته دیگر آن است که تمرینات باید متناسب با نیاز بیمار طراحی شود. به عنوان مثال در فردی که به دلیل ابتلا به ام. اس دچار ضعف عضلات تحتانی و کاهش تعادل شده ما نمی توانیم پیاده روی و دوچرخه سواری را توصیه کنیم؛ شاید لازم است ورزش ها برای اندام تحتانی تعریف شوند یا برعکس.
● تاثیر ورزش بر تناسب اندام و سلامت
خانم ها و آقایان بسیاری برای رسیدن به وزن ایده آل تلاش می کنند اما در برخی موارد رسیدن به وزن ایده آل مغایر با سلامت فرد است. فرض کنید خانمی با ۱۶۰ سانتی متر قد و ۹۰ کیلوگرم وزن، حدود ۳۰ کیلوگرم اضافه وزن دارد؛ اگر ما بخواهیم این ۳۰ کیلوگرم را کاهش دهیم تا او به وزن ایده آل برسد او عملا به دلیل برخی از موادمعدنی و مواد مورد نیازش به کاهش وزنی که سلامت نیز به همراهش باشد، دست پیدا نمی کند. بنابراین ما به جای وزن ایده آل، وزن سلامت را توصیه می کنیم؛ یعنی بررسی می کنیم تا ببینیم این خانم با شرایط گفته شده به چه وزنی برسد که هم کاهش وزن داشته باشد و هم سلامت خود را حفظ کند؟! این وزن سلامت حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد کمتر از وزنی است که مطرح شد البته این مسئله متناسب با شرایط جسمانی، درصد چربی موجود در بدن و باتوجه به تراکم استخوانی که این خانم دارد صورت می گیرد. مسئله مهم این است که بدن نسبت به کاهش کالری تا مدت ۶ ماه مقاومت نشان می دهد و شما تا کاهش کالری نداشته باشید وزن بدن کم نمی شود.
ما تا ۶ماه کاهش وزن را به صورت تدریجی انجام می دهیم و پس از ۶ماه به بدن استراحت می دهیم تا در وزن سلامت باقی بماند و بعد برای رسیدن به وزن سلامت بعدی که است به وزن ایده آل نزدیک تر تلاش می کنیم. اگر فردی از چاقی نه به علت شکل ظاهری اش بلکه به علت بیماری ناراحت است مثلا می داند چاقی موجب مرگ زودرس، دیابت، فشارخون، بیماری های قلبی و ناراحتی های تنفسی می شود و در این باره نگران است می توان به او امید داد که با ورزش و بالابردن میزان تحرک فیزیکی خود، این خطرات برای او در حد یک فردی که در شرایط طبیعی و ایده آل قرار دارد، کاهش پیدا می کند بنابراین لازم نیست فرد حتما برای کاهش وزن تلاش کند.